De meerwaarde van Groningen in 3D

Een steeds groter aantal gemeenten in Nederland werkt aan een 3D-omgeving waarin zowel de bovengrond als de ondergrond een plek heeft. Daarmee ervaren zij dagelijks wat de meerwaarde hiervan is voor beleidsbeslissingen, beheer en uitvoering. Gemeente Groningen bestaat na de herindeling van 1 januari 2019 uit de stad Groningen en diverse dorpen in het landelijk gebied rond de stad, zoals Haren en Ten Boer. Niet alleen de stad, maar ook het omliggende gebied is binnenkort in een digital twin gevisualiseerd.

De 3D Digital Twin is een applicatie waarin je de belangrijkste objecten van boven- en ondergrond kunt terugvinden. Van leidingwerk, tot de samenstelling van de bodem, verkeersstromen, hittestress, huizen en bomen. “We hebben meerdere bronnen bij elkaar gebracht in één omgeving”, legt projectleider Sjoerd Smit van de afdeling Project Management uit. “Om de data actueel te houden en gebruikers te ondersteunen met 3D hebben we een beheerorganisatie ingericht. En we maken projectleiders wegwijs bij het gebruik van het 3D-model bij hun projecten.”

Ruimtelijk verbeelden

Projectmanager Jurjen Zuijdendorp onderzoekt wat de mogelijkheden zijn voor het bouwen van een woontoren naast de bestaande Tasmantoren in het gebied Regattaweg. Het 3D-model kwam voor hem als geroepen. Zuijdendorp: “Helemaal in zo’n bijzonder gebied moet je heel goed nadenken. Je bouwt voor tachtig tot honderd jaar, dus de truc is om het ruimtelijk te verbeelden. Het 3D-model geeft ons de mogelijkheid om discussies, zorgen, vragen of thema’s die er spelen heel concreet te maken.
Denk aan bereikbaarheid, verkeersveiligheid, het ontwerp en de mening van huidige bewoners. Bijvoorbeeld: sommige bewoners van de Tasmantoren zijn er specifiek gekomen voor het uitzicht. De komst van een nieuwe woontoren roept daarom vragen op: wat betekent het gebouw voor mijn uitzicht en hoe zit het met lichtinval?”

Het 3D-model zorgt ervoor dat er aan de voorkant al zorgen weg kunnen worden genomen bij bewoners en omwonenden. “We projecteren het ontwerp van de nieuwe woontoren in het 3D-model, zodat het inzichtelijk wordt wat het doet met de omgeving. Bewoners kunnen dan bijvoorbeeld zien of en hoe hun uitzicht verandert. Hiermee kun je vervolgens makkelijker het gesprek aangaan.”

Het 3D-model maakt niet alleen discussiepunten inzichtelijk, maar helpt ook bij de ontwikkeling van een gebied. “Door 3D-modellen kun je puzzelen en testen om zo tot een goed uitgedacht ontwerp te komen. Ook geven de functionaliteiten zoals weer en verkeer de knelpunten in de openbare ruimte weer. Je kunt bijvoorbeeld bepaalde verkeersstromen simuleren of flinke regenbuien laten vallen.”

Betere en bewustere keuzes

Ook projectmanager Hedwig de Boer vindt 3D Groningen een hele waardevolle toevoeging: “Je kunt betere en bewustere keuzes maken dankzij het model. Ondergrondse containers moeten bijvoorbeeld niet op plekken komen waar veel leidingen liggen. En, als het gaat om regenval dan is het interessant om de waterstromen te visualiseren. Zo weet je hoe je dit het beste kunt afvoeren.”

De visualisaties zorgen er volgens De Boer voor dat effecten van bepaalde maatregelen kunnen worden onderbouwd. “We wilden bijvoorbeeld weten wat de invloed is van bomen op het Damsterplein. Hiervoor zijn we begonnen met het meten van de gemiddelde temperatuur. In het systeem kun je vervolgens door de jaren heen simuleren wat het effect van de bomen is, qua temperatuur en schaduwwerking. De bomen groeien natuurlijk, dus je kunt een berekening maken over verschillende jaren. Dat is tof, dat is de toekomst.”

Vol enthousiasme vervolgt De Boer haar lofzang over het 3D-model: “Normaliter gebruiken we visualisaties op papier, 2D. Je merkt dat niet iedereen het ruimtelijk inzicht heeft om dit te vertalen naar werkelijkheid. 3D heeft daardoor een enorme toegevoegde waarde. De impact van plannen is makkelijker voor te stellen; omwonenden kunnen zich zo beter een beeld vormen. Vaak stelt dit bewoners al meer gerust.”

Damsterplein en Vismarkt

Voor de projecten Damsterplein en Vismarkt is De Boer vooral bezig geweest met het verzamelen en updaten van gegevens. “Het is belangrijk dat alles in het 3D-model klopt. De kwaliteit hangt af van wat je erin stopt: bagger erin, bagger eruit. Op de Vismarkt waren er bijvoorbeeld volgens de ingevoerde data maar vier lantarenpalen, terwijl dit er eigenlijk veel meer zijn. Als we ons blind hadden gestaard op het 3D-model, dan hadden we een fout gemaakt.”

Kansen

Nu het 3D-model up-to-date is, kan De Boer samen met het projectteam beginnen met het uitvoeren van analyses. “Het is nu interessant om te bekijken wat het ontwerp betekent voor het uiteindelijke plan: waar zijn de kansen en waar de uitdagingen? Nu komt het echte werk en gaan we er daadwerkelijk mee aan de slag. En, nog leuker wordt het wanneer je met een 3D bril door de ruimte heen kunt bewegen. Ik denk dat het mijn werk stuk leuker maakt: je ziet direct wat het effect is, dat motiveert nog meer”, zegt De Boer.

Naast ‘een stuk leuker’, heeft Zuijdendorp ook het idee dat het zijn werk een stuk makkelijker gaat maken. “Je kunt hele pietluttige dingen in het model laten zien en precies aantonen waar het knelt. Dat kan al vanaf het begin, dat is beter dan dat je dingen nog moet rechtbreien als de formele procedure al is gestart.”

Maatwerk

De gemeente heeft het afgelopen jaar veel stappen gemaakt met het 3D-model, maar het blijft ook de komende jaren constant in ontwikkeling. Met wat er nu is, kan veel. “Voor nieuwe toepassingen is het iedere keer een stukje maatwerk", legt Smit uit. “Het kan ook een betekenisvolle tool zijn voor digitale dienstverlening of voor collega’s op straat en in de wijken. In januari 2022 komt er daarom een fysiek 3D Lab met geavanceerde hardware en software: een plek voor 3D-specialisten en gebruikers om samen te werken en te ontmoeten.”