Veelgestelde vragen: grondwater

Diverse bestuursorganen monitoren de grondwaterstand of grondwaterkwaliteit in hun beheersgebied om het beheer van grondwater goed te kunnen uitvoeren. Deze meetgegevens, die inzicht bieden in de toestand van het grondwater, vallen onder het domein Grondwatermonitoring. Onder het domein Grondwatergebruik vallen alle gegevens van vergunnings- of meldingsplichtige vormen van grondwatergebruik die vallen onder de Waterwet (toekomst Omgevingswet). Het gaat om zowel onttrekkingen (ongeacht gebruiksdoel en/of grootte) als open en gesloten bodemenergiesystemen waarbij de warmtecapaciteit van het grondwater wordt gebruikt. Dus ook onttrekkingen ten behoeve van drinkwater, bluswater, veedrenking, beregening, proceswater, koelwater, bronbemaling, bodem en of grondwatersanering en peilgestuurde drainage-met pomp horen bij het domein Grondwatergebruik.

De informatie die wordt verzameld tijdens het boorproces van dergelijke putten kunt u inbrengen onder booronderzoek. De put zelf wordt nog niet opgenomen.

Grondwaterputten die zijn gezet om grondwater mee te onttrekken (en waarin niet wordt gemonitord), hoeven nog niet geregistreerd te worden in de BRO. Dat geldt dus ook voor putten die geboord zijn voor bluswater. Het is de bedoeling dat deze putten in tranche 4 (ingangsdatum 1 januari 2022) opgenomen worden in de BRO.  De putten vallen dan niet onder grondwatermonitoringput (GMW) maar onder het registratieobject grondwatergebruiksysteem (GUF). Op dit moment is het uitgangspunt daarbij dat vergunnings- en meldingsplichtige onttrekkingsputten opgenomen gaan worden in de BRO.

Wat moet er gebeuren met gegevens van de grondwatermonitoringputten van vóór 1 januari 2018?

ndwatermonitoringputten die actief bemeten worden, moeten sinds 1 januari 2018 aangeleverd worden aan de BRO. Dit kan betekenen dat een put die in 2010 geplaatst is ook aangeleverd moet worden.

Daarnaast kunnen historische gegevens ook aangeleverd worden aan de BRO, zodat deze waardevolle informatie niet verloren gaat. Voor gegevens van voor 1 januari 2018 is een beslisboom gemaakt. Lees er meer over in het artikel Handreiking aanlevering grondwatermonitoringputten.

Grondwaterstanden moeten aan de BRO geleverd worden als ze minstens 1 jaar worden gemeten. Het is aan de bronhouder om te beoordelen of gegevens van monitoring korter dan 1 jaar hergebruikswaarde hebben. Dus incidentele metingen en metingen over een korte tijdspanne - bijvoorbeeld monitoring tijdens de uitvoering van een project - vallen niet per definitie onder de BRO. Daarnaast zijn er nog een paar situaties waarin grondwaterstandmetingen soms wel geleverd moeten worden, zie artikel 2.3.0 van het Besluit bro.

Ja, dat is mogelijk. Vraag bij de BRO Servicedesk een overzicht aan van de grondwatermonitoringputten in DINO die van uw organisatie zouden kunnen zijn. U kunt in dat overzicht aangeven van welke putten uw organisatie bronhouder is. Vervolgens kijkt TNO of die putten voldoende informatie bevatten voor de BRO. In sommige gevallen moet u nog informatie aanvullen, zoals bijvoorbeeld de bovenkant en onderkant van het filter. Daarna kan TNO de putten voor u klaarzetten in het Bronhouderportaal.

Het bestuursorgaan dat opdracht geeft tot het inwinnen van gegevens, is de bronhouder. De bronhouder dient er zorg voor te dragen dat de gegevens aangeleverd worden. De gemeente verleent dan in het Bronhouderportaal een machtiging aan het waterschap. Als de gemeente vertrouwen heeft in ‘de inhoudelijke kennis van’ en ‘het zorgvuldig handelen door’ het waterschap is het mogelijk om in het Bronhouderportaal de gegevens automatisch door te laten leveren naar de LV BRO. In dat geval kan de gehele gegevenslevering zonder inmenging van de gemeente plaatsvinden. De gemeente blijft in haar bronhouderrol wel verantwoordelijk voor de gegevens in de BRO.

Ja, grondwaterstanden moeten onder meer geleverd worden als ze gedurende langere tijd, minstens één jaar, worden gemeten. Dus incidentele metingen en metingen over een korte tijdspanne (bijvoorbeeld monitoring tijdens de uitvoering van een project) vallen niet onder de BRO. En er zijn nog enkele andere situaties waarin grondwaterstandmetingen zullen moeten worden geleverd. De precieze specificaties staan in artikel 2.3.1 van het Besluit bro.

Of het nu gaat om een handmatige meting, sensormeting die in het veld uitgelezen wordt of een telemetrische sensormeting; voor de BRO kunnen meerdere reeksen met gegevens aangeleverd worden. Op die manier zijn actuele gegevens snel beschikbaar in een eigen reeks. Eerst wordt een reeks met voorlopige gegevens aangeleverd bij het Bronhouderportaal van de BRO, die gedeeltelijk (bijvoorbeeld alleen softwarematig) of nog helemaal niet zijn beoordeeld of gecontroleerd. Op een later tijdstip – pas na het moment dat een meetreeks volledig is beoordeeld – kan dan een reeks gegevens met de volledig beoordeelde gegevens aangeleverd worden. Beide reeksen gaan over dezelfde tijdsperiode en ze vallen onder hetzelfde GLD-BRO-id. Lees meer hierover in de storymap en catalogus van Grondwaterstandonderzoek.

Fluctuaties van de grondwaterstand en/of stijghoogte kunnen snel optreden door bijvoorbeeld neerslag, invloed van getij, seizoenen en/of menselijk handelen. Het is daarom waardevol om snel actuele gegevens van grondwaterstanden in de BRO te krijgen. Dat is de reden dat er aan de BRO voor grondwaterstanden 2 reeksen geregistreerd worden, die naast elkaar bestaan. Eerst worden de voorlopige gegevens geregistreerd. Binnen het werkveld is afgesproken dat een stukje meetreeks  ‘zo snel als mogelijk na het meten’ wordt geregistreerd  (binnen 20 werkdagen, zie artikel 9 in de Wet bro). Vervolgens kan op een later tijdstip een grotere meetreeks met de volledig beoordeelde gegevens worden aangeleverd. Bij hoogfrequente metingen en gebruik van telemetrie is het de bedoeling dat de metingen dagelijks als voorlopige gegevens geregistreerd worden. Bij uitlezing van de sensor in het veld kunnen gegevens bijvoorbeeld eens per kwartaal worden geregistreerd bij de BRO. Na een volledige beoordeling van een meetreeks van bijvoorbeeld een jaar dient deze reeks als ‘volledig beoordeeld’ te worden geregistreerd. Lees meer hierover in de storymap en catalogus van Grondwaterstandsonderzoek.

Allereerst kent de BRO het principe 'bijgeplaatst buis' niet. In de BRO is er in dat geval sprake van een nieuwe grondwatermonitoringput (GMW). Bij het aanleveren van die nieuwe put aan de BRO krijgt deze een eigen BRO-ID. Als u een historische en een nieuwe grondwaterstandsreeks van deze 2 filters in 2 afzonderlijke GMW’s wilt combineren, dan zijn daarvoor twee mogelijkheden.

Optie 1: u kunt beide punten opnemen in een grondwatermonitoringnet (zichtbaar voor BRO-gebruikers).

In de BRO vormen de filters van in grondwatermonitoringputten (GMW) aanwezige buizen zogenaamde 'meetpunten' die in een grondwatermonitoringnet geregistreerd kunnen worden. Dit Grondwatermonitoringnet is een apart registratieobject in de BRO. U kunt in een monitoringnet verschillende meetpunten opnemen. Het is daarbij ook mogelijk om bij een meetpunt een GMW-buisverwijzing te vervangen door een opvolgende/vervangende GMW-buisverwijzing als bijvoorbeeld een bestaande put (buis) in het veld wordt omgereden en wordt vervangen door een nieuwe buis. Met zo'n monitoringnet horen de opvolgende putten 'bij elkaar'. De 1^e en 2^e meetreeks van grondwaterstanden die gekoppeld is aan de afzonderlijke putten (filters), kan dan op het niveau van het grondwatermonitoringnet in de tijd 'doorlopen' en de gebruiker van de BRO is daarmee in staat om de complete meetreeks uit te BRO te halen.

Optie 2: u kunt via het ‘Object-ID bronhouder’ beide putten een eigen referentie geven die identiek aan elkaar is (gekoppelde meetreeksen zijn alleen opvraagbaar door bronhouders/dataleveranciers).

Bij het aanleveren van een grondwatermonitoringput aan de BRO heeft de bronhouder de mogelijkheid om een put een eigen referentie mee te geven. Dit kan gedaan worden via het zogeheten attribuut 'Object-ID bronhouder.' Twee opvolgende putten kunnen dezelfde referentie krijgen met dit attribuut. Dit object-ID bronhouder is niet zichtbaar bij het opvragen van gegevens via BROloket of PDOK, maar wel als u via de BRO uitgifte API gegevens opvraagt, en dan alleen aan de bronhouder en de betrokken dataleverancier. Om gebruik te maken van de uitgifte API van de BRO moet u software ontwikkelen en is een PKI-certificaat nodig.

Het is niet de bedoeling om pas aan het eind van een project waarin grondwaterstanden worden gemeten alle gegevens in één keer te registreren. Door het werkveld is de wens uitgesproken om (sets van) grondwaterstandgegevens zo snel mogelijk voor BRO-gebruikers beschikbaar te hebben. In de BRO standaard voor grondwaterstanden is dat vastgelegd; er wordt onderscheid gemaakt tussen voorlopige reeksen en reeksen die volledig zijn beoordeeld. In beide gevallen geeft de bronhouder een status van de kwaliteitscontrole mee met de meetwaarden.

Dat betekent dat metingen die via telemetrie in een lokaal beheerssysteem worden geregistreerd, in principe direct aangeleverd kunnen worden aan de BRO. Daarbij moet aangegeven worden dat dit een voorlopige tijdsreeks is. Deze gegevens zijn nog niet of slechts gedeeltelijk (bijvoorbeeld alleen softwarematig) beoordeeld. Voor telemetrie is de aanleverfrequentie aan de BRO maximaal 1x per dag. Dit is na te lezen in hoofdstuk 3.5.1 van de catalogus. Een dagelijkse levering kan wel meerdere metingen bevatten, bijvoorbeeld 24 metingen (één per uur). Bij maandelijkse of kwartaal uitlezing van een druksensor dient de voorlopige reeks zo snel mogelijk na uitlezing geregistreerd te worden. Na de levering van de voorlopige reeksen grondwaterstanden, kan op een later moment, waarbij een geheel beoordeling plaatsvindt een beoordeelde reeks, ook voorzien van een status kwaliteitscontrole, aangeleverd worden. De bronhouder bepaalt het moment van de volledige beoordeling en dus ook het moment van registratie in de BRO van deze volledig beoordeelde reeks.

Aan een filter van een grondwatermonitoringput kan in de BRO dus uiteindelijk zowel een voorlopige meetreeks als de beoordeelde meetreeks gekoppeld zijn. Beide reeksen worden uitgegeven, bijvoorbeeld via BROloket.

Kortom, alle voorlopige reeksen moeten zo snel mogelijk aangeleverd worden. De volledig beoordeelde reeksen zullen minder frequent aangeleverd worden, bijvoorbeeld eens per jaar.

Dit kan worden geregistreerd in het Grondwaterstandonderzoek. Bij het droogvallen of overlopen valt de gemeten waarde buiten het meetbereik van de meetopstelling. Dit wordt ook wel een ‘gecensureerde waarde’ genoemd. Deze term heeft in de statistiek een specifieke betekenis. Het geeft aan dat de waarde van een variabele niet exact bekend is of niet exact bepaald kon worden, maar dat wel duidelijk is dat deze zich boven of juist beneden een bepaalde limiet bevindt. Bij een grondwaterstandonderzoek is dit bijvoorbeeld het geval bij een drooggevallen sensor of een drooggevallen peilbuis: de waarde van de waterstand kan niet exact worden gegeven maar wel is duidelijk dat de waterstand zich onder het niveau van de inhangdiepte van de sensor, respectievelijk onder de onderkant van de peilbuis bevindt. Andersom kan dus ook: de peilbuis is overgelopen. Lees meer hierover in de catalogus van Grondwaterstandonderzoek (paragraaf 3.5.5.1). In die gevallen wordt een censuurreden (paragraaf 5.3.11.2) en een censuurlimietwaarde (5.3.11.3) geregistreerd in plaats van een ‘waterstand’.

Voorlopig wordt geen milieukwaliteitsinformatie opgenomen in de BRO. Milieuhygiënisch onderzoek valt daarom niet onder grondwatersamenstellingsonderzoek, dat per 1 januari 2021 aangeleverd kan worden. Dus monitoringnetten van milieuhygiënische projecten, waarin het met name gaat om het monitoren van de verontreiniging van de bodem en het grondwater, zijn voorlopig buiten scope. Momenteel wordt onderzocht of deze informatie in de BRO opgenomen kan worden. We houden u hierover op de hoogte via de site. Lees bijvoorbeeld meer hierover in het nieuwsbericht van 28 april 2021 over het onderzoek dat gedaan is om milieuhygienische informatie toe te voegen aan de BRO.

Dat mag alleen als het NITG-nummer is ingevuld bij zowel het veld ‘NITG-code’ als het veld ‘object-ID bronhouder’. We leggen hieronder uit waarom dat moet.

Een NITG-nummer van een grondwatermonitoringput is de identificatie die een put in DINO had, een voorloper van de BRO. Ook voor de BRO is zo’n NITG-nummer handig om die putten op te kunnen zoeken in BROloket. Een put is alleen vindbaar op BROloket als het NITG-nummer is ingevuld in het veld NITG-code. Het veld object-ID bronhouder is een code die alleen voor intern gebruik van de bronhouder is. Het is dus belangrijk dat als er een NITG-nummer bekend is bij een put, dat het dan ingevuld wordt bij het juiste veld bij aanlevering van die gegevens aan de BRO, namelijk het veld ‘NITG-code’.

Sommige bronhouders vullen het NITG-nummer ook in het veld ‘object-ID bronhouder’ in. Dat is natuurlijk prima, als het NITG-nummer ook is ingevuld bij het veld ‘NITG-code’. De bronhouder mag zelf kiezen wat wordt ingevuld bij object-ID bronhouder, want dat is alleen voor de eigen administratie.

Dat klopt. De kaartbladnummers worden gegenereerd op basis van de aangeleverde coördinaten van de grondwatermonitoringput. Dat gebeurt automatisch zodra u gegevens aanbiedt aan de LV BRO via het Bronhouderportaal. Stuurt u wel een kaartblad mee, dan wordt uw levering afgekeurd.

Dit probleem zien we met name bij putten die gericht zijn of waren op kwaliteitsmetingen. Om die putten aan te kunnen leveren voor de BRO zijn er 2 mogelijkheden.

1. Alsnog die positie (hoogte) in het veld laten inmeten met GPS of landmeting.
2. De positie bepalen aan de hand van de maaiveldhoogte, die u afleidt uit het Algemeen Hoogtebestand Nederland (AHN). Gebruik daarvoor AHN2 of AHN3 en voor bestaande putten mag u ook AHN1 gebruiken. U moet dan weten hoeveel centimeter de buis boven het maaiveld uitsteekt of onder het maaiveld is afgewerkt.

Ja, een put (feitelijk: een buis met een filter; een put kan immers meer dan 1 buis hebben) kan inderdaad onderdeel uitmaken van meerdere netten.

In de BRO is met het werkveld afgesproken dat van een buis de bovenkant van het bovenste filter en de onderkant van het onderste filter wordt vastgelegd. Verondersteld is daarbij dat met het filtertraject 1 watervoerende laag wordt gemonitord en dat er bij 2 watervoerende lagen, met aparte hydraulische regimes, wordt gemonitord in 2 verschillende buizen in een put. Bij meetpunten in een grondwatermonitoringnet wordt geen informatie over de watervoerende lagen ter plekke geregistreerd. Die informatie is aanwezig in het hydrogeologische model REGIS II, ook onderdeel van de BRO. De boorbeschrijvingsgegevens, waaruit ‘watervoerendheid’ valt af te leiden, vallen in de BRO onder Booronderzoek.

U wilt bijvoorbeeld een grondwatermonitoringput, brandput, onttrekkingsput, WKO-installatie of iets anders maken. Hiervoor moet u een buis of andere technische onderdelen in de ondergrond plaatsen. Dat is de constructie.

Om zo’n constructie in de ondergrond te plaatsen is in de meeste gevallen een boorgat nodig. De onderzoeksgegevens aan de grond uit dat boorgat die (naast de bestaande informatie uit de BRO) inzicht bieden in de opbouw van de ondergrond ter plaatse (zoals een boorbeschrijving), vallen onder booronderzoek. Met die gegevens kan de constructie zo goed mogelijk en volgens voorschriften worden ingericht.

Als extra informatie over de ondergrond nodig is, maakt u afhankelijk van wat u precies wilt weten een keuze uit een bepaald soort booronderzoek oftewel het vakgebied.

De gegevens van de constructies zelf vallen onder andere registratieobjecten: grondwatermonitoringput en grondwatergebruiksysteem. De gegevens van een grondwatergebruiksysteem kunnen vanaf medio 2022 in de BRO. De constructie en het booronderzoek zijn in de BRO dus twee verschillende objecten die afzonderlijk opgenomen worden.

De gegevens van een bronbemaling - een proces waarbij tijdelijk grondwater wordt opgepompt - horen bij het domein Grondwatergebruik en vallen onder het registratieobject grondwatergebruiksysteem (1 januari 2022) als de bronbemaling vergunnings- of meldingsplichtig is. Vaak is dat het geval. Dit kan bijvoorbeeld van toepassing zijn bij een bouwput of sleufbemalingen (drooghouden van bouwputten of sleuven) of een grondsanering (een grondwateronttrekking om een verontreiniging mechanisch te verwijderen).

Ja, zowel open als gesloten wko-systemen (ook wel kwo-systemen) worden geregistreerd in de BRO. Bij deze ‘ondiepe’ systemen wordt warmte of koude in de ondergrond opgeslagen. Omdat er – weliswaar indirect – sprake is van het gebruik van grondwater, hoort het bij het domein grondwatergebruik. De gegevens van de systemen worden namelijk geregistreerd bij het registratieobject grondwatergebruiksysteem. In het werkveld worden deze ondiepe systemen ook wel bodemenergiesystemen genoemd. Aardwarmte ofwel geothermie is weer iets anders. Bij aardwarmte wordt in de diepe ondergrond warm water gewonnen en dat valt onder de Mijnbouwwet en het BRO-domein Mijnbouwwet.

Een WKO-systeem is allereerst een ondiep bodemenergiesysteem (max 500 meter diep), waarbij gebruik gemaakt wordt van het bufferende vermogen van de ondergrond. Als het een gesloten systemen is, dan valt dat onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Bij grote gesloten systemen is de provincie bronhouder. Gaat het daarentegen om een open systeem waarbij grondwater wordt ‘verpompt’ uit een watervoerende laag, dan is de provincie sowieso het bevoegd gezag en dus bronhouder. Een WKO-systeem valt onder de Waterwet (toekomst Omgevingswet) en het domein Grondwatergebruik.

Het Landelijk Grondwater Register (LGR) blijft een apart register met grondwatergebruikgegevens, bedoeld voor de bevoegd gezagen. In dat register zitten bijvoorbeeld ook specifieke administratieve  en financiële (heffings)gegevens van grondwateronttrekkingen. Een deel van de gegevens uit het LGR gaat naar de BRO. Het gaat dan om gegevens die algemene hergebruikswaarde hebben. De BRO zal dus worden gevoed vanuit het LGR.

De Grondwatertrappenkaart was voorheen een aparte laag in de Bodemkaart van Wageningen Environmental Research. In de BRO zijn deze kaarten opgenomen als twee aparte registratieobjecten bij de Modellen. De Bodemkaart is al beschikbaar in de BRO. De nieuwste versie van de Grondwatertrappenkaart komt in tranche 4 (1 januari 2022) als onderdeel van het model Grondwaterspiegeldiepte in de BRO beschikbaar. Naast de grondwatertrappen-informatie worden ook andere grondwaterkarakteristieken in dit model opgenomen, zoals de fluctuatie van de grondwaterspiegel.